دهیاری مهمترین و جدیدترین نهادی است که در عرصه مدیریت روستایی ایران شکل گرفته است و به لحاظ جایگاه همتراز با نهاد شهرداری در شهرها می باشد و مدیریت این نهاد بر عهده شخصی به نام دهیار است. این نهاد عمومی غیردولتی به منظور اداره امور روستا به صورت خودکفا و با شخصیت حقوقی مستقل در هر روستا تأسیس گردیده است. طبق ماده واحده قانون مذکور (مصوب1377/4/14) به وزارت کشور اجازه داده می شود به منظور ادره امور روستاها، سازمانی به نام دهیاری با توجه به موقعیت محل با درخواست اهالی و به صورت خودکفا با شخصیت حقوقی مستقل در این روستاها تأسیس نماید. این سازمانها نهادهای عمومی غیردولتی محسوب میگردند. تأسیس دهیاریها به هیچ وجه مانع از اقدامات و کمکهای دولت در جهت رسیدگی به عمران و آبادی روستاهای مذکور نخواهد شد. همچنین در این قانون سه تبصره برای تصریح و تکمیل قانون آمده است:
تبصره 1 ـ آیین نامه نحوه اداره امور و مقررات استخدامی و مالی دهیاریها توسط وزارت کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
تبصره 2 ـ اساسنامه تشکیلات و سازمان دهیاریها توسط وزارت کشور با همکاری سازمان امور اداری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
تبصره 3 ـ بودجه دهیاریها و اعتبارات مورد نیاز اداره امور روستا با پیشنهاد دهیار به تصویب شورای اسلامی روستا خواهد رسید.
تعریف دهیار:
جدیدترین شخصیتی است که در سال های اخیر پس از تصویب «قانون تأسیس دهیاری‌های خودکفا در روستا های کشور» برای اولین بار در سال 1375 پای به عرصه مدیریت روستایی کشور نهاد. در این قانون مسوولیت اجرایی مدیریت روستایی بر عهده مقامی با عنوان «دهیار» گذاشته شده که از سوی شورا برای مدت چهار سال انتخاب می شود.
یکی از مباحث مهم پایداری نهاد دهیاری، ویژگیهای دهیار به عنوان مدیر روستا است. دهیار بایستی دارای خصوصیات عام و خاص و مهارت ها و توانمندی های مدیریتی برای انجام وظایف محوله به عنوان مدیر اجرایی روستا باشد. بهطورکلی میتوان ویژگیهایی برای دهیار متصور شد:
«ایجاد اعتماد متقابل با مردم روستا، منظم و قانونمند و اشراف بر وظایف خویش و شورا، مشارکت جو و مشارکت طلب، نگرش تولیدگرایی، انعطاف پذیر در برابر مردم و شورا، پیگیر در امور روستا، اعتقاد به گفتگو و مذاکره، اعتقاد به افکار و سلیقه های مختلف»
دهیاری:
دهیاری
مهمترین و جدیدترین نهادی است که در عرصه مدیریت روستایی ایران شکل گرفته
است و به لحاظ جایگاه همتراز با نهاد شهرداری در شهرها می باشد و مدیریت
این نهاد بر عهده شخصی به نام دهیار است. این نهاد عمومی غیردولتی به منظور
اداره امور روستا به صورت خودکفا و با شخصیت حقوقی مستقل در هر روستا
تأسیس گردیده است. طبق ماده واحده قانون مذکور (مصوب۱۴/۴/۱۳۷۷) به وزارت
کشور اجازه داده می شود به منظور ادره امور روستاها، سازمانی به نام دهیاری
با توجه به موقعیت محل با درخواست اهالی و به صورت خودکفا با شخصیت حقوقی
مستقل در این روستاها تأسیس نماید. این سازمانها نهادهای عمومی غیردولتی
محسوب میگردند. تأسیس دهیاریها به هیچ وجه مانع از اقدامات و کمکهای
دولت در جهت رسیدگی به عمران و آبادی روستاهای مذکور نخواهد شد. همچنین در
این قانون سه تبصره برای تصریح و تکمیل قانون آمده است:
تبصره ۱ ـ آیین نامه نحوه اداره امور و مقررات استخدامی و مالی دهیاریها توسط وزارت کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
تبصره
۲ ـ اساسنامه تشکیلات و سازمان دهیاریها توسط وزارت کشور با همکاری
سازمان امور ادری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
تبصره ۳ ـ بودجه دهیاریها و اعتبارات مورد نیاز اداره امور روستا با پیشنهاد دهیار به تصویب شورای اسلامی روستا خواهد رسید.
تعریفی از دهیاری بر اساس مصوبه مجلس:
بر
اساس ماده ۵ قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1366/6/1مؤسسات و نهادهای
عمومی غیردولتی از نظر این قانون، واحدهای سازمانی مشخصی هستند که با اجازه
ی قانون به منظور انجام وظایف و خدماتی که جنبه عمومی دارد تشکیل شده و یا
می شود. فهرست این قبیل مؤسسات و نهادها با توجه به قوانین و مقررات
مربوط، از طرف دولت پیشنهاد می شود و به تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد
رسید. این تعریف کاملا منطبق بر نهاد دهیاری است. دهیاری ها نهادهایی هستند
که با اجازه قانون، یعنی ماده واحده ی مصوب ۱۳۷۷ ایجاد شده اند و مجوز
فعالیت و تأسیس گرفته اند. نهاد دهیاری خدماتی را انجام می دهد که جنبه ی
عمومی دارند و این نهاد هیچگاه هدف انتفاعی ندارد و جنبه عمومی فعالیت و
خدمت رسانی دهیاری ها برجنبه خصوصی بودن شان تفوق دارد. به همین دلیل است
که قانونگذار هر جا امتیاز خاصی را از نظر قانونی برای نهادهای دولتی و
شهرداری ها در نظر گرفته دهیاری را نیز مشمول چنان امتیازاتی کرده است و
این فرایند همچنان ادامه دارد. یکی دیگر از آثار تعریف ارائه شده در ماده ی
۵ قانون محاسبات عمومی و شمول آن بر دهیاری، حکم تبصره ی ۳ ماده ی ۷۲
قانون محاسبات عمومی درباره ی نحوه ی مصرف اعتبارات است. تبصره ی مذکور
اشعار می دارد: « در صورتی که مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی دارای
مقررات قانونی خاصی برای مصرف اعتبارات خود باشند می توانند اعتبارت جاری
را که از محل اعتبارت منظور در قانون بودجه ی کل کشور در اختیار آنها
گذاشته می شود جز در مواردی که در این قانون صراحتا برای آن تعیین تکلیف
شده است طبق مقررات مربوط به خود به مصرف برسانند. در مواردی که اعتبارات
موضوع این تبصره از محل اعتبارات منظور در بودجه وزارتخانه ها و مؤسسات
دولتی به عنوان کمک در اختیار مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی گذاشته می
شود، ذیحساب دستگاه پرداخت کننده، کمک وجوه پرداختی از این بابت را با اخذ
رسید موسسه دریافت کننده به هزینه قطعی منظور خواهد کرد».
منبع : مجله دهیاری ها و کتاب استعلامات حقوقی انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری ها
